Projecten

Onlangs verscheen in Food&Agribusiness een interview met Bram Qualm, programmadirecteur bij Fascinating.

In het Fascinating-project Kansrijke Eiwitgewassen wordt onderzocht of het aanbrengen van nuances in de teelt zorgt voor een hogere veldbonenopbrengst, of een hoger eiwitgehalte. Hierbij wordt onder meer gekeken naar bestuiving, het gebruik van groene gewasbeschermingsmiddelen, bemesting en zaaimethodes.

Het Fascinating-project Kansrijke Eiwitgewassen is inmiddels het vierde jaar in gegaan. Programmadirecteur Bram Qualm is sinds 2021 bij het project betrokken. “Destijds waren we op zoek naar de meest kansrijke gewassen. We hebben toen veertien verschillende gewassen op onze vier proefboerderijen van Stichting Proefboerderijen Noordelijke Akkerbouw (SPNA) en Wageningen University & Research (WUR) geteeld en beoordeeld op de hoeveelheid eiwit en de eiwitkwaliteit”, blikt hij terug. In 2022 is hieruit een selectie gemaakt. “We hebben besloten om ons te focussen op
luzerne, klaver, veldboon, erwt en lupine. Dat zijn in onze ogen echt de meest kansrijke eiwitgewassen. Naar deze soorten hebben we teeltonderzoek gedaan.”

"Als inderdaad blijkt dat extra bestuiving voor een hogere opbrengst zorgt, dan kun je de inrichting van de omgeving daarop aanpassen."

Lees het hele interview op www.foodagribusiness.nl

De splinternieuwe brochure over Fascinating staat nu online. Boordevol interessante verhalen, veel gestelde vragen over deelname aan Fascinating en prachtige visuals - alles wat je moet weten over de landbouw van de toekomst.

De online brochure biedt een uitgebreide blik op ons toekomstperpectief voor boeren, op de laatste ontwikkelingen en op onze projecten. Blader door de online brochure over Fascinating.

Fascinating nodigt actief organisaties en maatschappelijke partijen uit om deel te nemen.

Deze vegan bitterbal is een smakelijk en gezonder alternatief voor de traditionele bitterbal. Bovendien is ze het resultaat van een baanbrekend regionaal samenwerkingsproject dat ernaar streeft om uit duurzaam geteelde gewassen nieuwe, gezondere producten te ontwikkelen.

Wat is er uniek aan deze vegan bitterbal?

De bitterbal onderscheidt zich door:

• Het hoge eiwitgehalte
• Gemaakt van plantaardige ingrediënten uit de regio Groningen, waaronder veldbonen
• Pompoenpitten in de korst voor extra crunch

Gezondere vegan snack

Plantaardige eiwitten verschillen van dierlijke eiwitten in hun aminozuursamenstelling en verteerbaarheid:

• In vergelijking met dierlijke eiwitten, zijn plantaardige eiwitten op een andere manier gevouwen, wat hun vertering door het menselijk lichaam bemoeilijkt.
• Echter, bepaalde plantaardige eiwitten missen essentiële aminozuren die noodzakelijk zijn voor spieropbouw.

Deze bitterbal is ontwikkeld vanuit het programma Fascinating, waarin we streven naar gewassen die de aminozuurprofielen van dierlijke eiwitten benaderen. We voegen bijvoorbeeld voedselvezels toe om darmbacteriën te voeden. Dit resulteert in een plantaardige snack die gezonder én evenwichtiger is dan dierlijk eiwit.

Voeding van de toekomst

Kirsten de Wrede, wethouder voor eiwittransitie in de gemeente Groningen, benadrukt de grote waarde van deze vegan snack: "Samen bewegen we naar een gezondere en duurzamere benadering van voedselproductie. Het verschuiven van dierlijke naar plantaardige eiwitten en het verkennen van nieuwe eiwitbronnen, oftewel de eiwittransitie, staat hierbij centraal. Het vervult me met trots dat wij hier in de gemeente Groningen, als deelnemers aan dit samenwerkingsinitiatief, de vegan bitterbal mogen presenteren."

"Dit is een voorproefje van de voeding van de toekomst. Meer plantaardig, duurzamer en gezonder. In Groningen zijn alle componenten aanwezig om nieuwe producten zoals de vegan bitterbal te ontwikkelen: expertise, vaardigheden en grondstoffen, zoals duurzaam geteeld graan uit de gemeente Oldambt, de Graanrepubliek van Nederland.

Meer weten? Kijk dan op https://campus.groningen.nl/future-food

Het project is een gezamenlijk initiatief van Fascinating, Royal Avebe, Bidfood, Campus Groningen, Gebiedscoöperatie Zuid- en Oost- Groningen, Hanzehogeschool Groningen, ME-AT the Alternative, MFH Pulses, Patrick Beijk (Mr. Mofongo & de Toekomst Scheemda), Wad’n Keuken, de gemeente Groningen en gemeente Oldambt.

‘Het werken aan een weerbare bodem maakt jou en je onderneming sterk. Het is een investering die loont op de lange termijn’, aldus een van de deelnemers aan het project 100 hectare regeneratief. Op 20 juni vond de startbijeenkomst van het project plaats. Een avond die in het teken stond van kennismaken, inspireren en leren van elkaar.

Deelnemende akkerbouwers en melkveehouders kwamen samen om ideeën uit te wisselen en nieuwe inzichten te verkrijgen over regeneratieve landbouwpraktijken. Zo namen melkveehouder Jan Woudstra en akkerbouwer Peter Appelman ons mee in hun inspirerende verhalen.

Frans Keurentjes van Fascinating opende de bijeenkomst met een inspirerende uitleg over de doelstellingen van het programma Fascinating. Hij benadrukte het belang van een duurzame toekomst voor boeren en hoe regeneratieve landbouw hierbij kan helpen.

Nieuwe inkomstenbronnen aanboren

‘Wij boeren zijn de enigen die echt kunnen recyclen’, dat is hoe Woudstra zijn verhaal aftrapte. De Friese melkveehouder deelde zijn persoonlijke reis en de uitdagingen en oplossingen die hij tegenkwam op het gebied van regeneratieve landbouw. Hij sprak over de cruciale rol van boeren in het klimaatvraagstuk en benadrukte dat boeren de enige echte recyclers zijn. Woudstra vertelde hoe hij door samenwerking met de gemeente waarde én een verdienmodel weet te halen uit reststromen en compost. Zijn boodschap was duidelijk: door innovatie en samenwerking kunnen boeren nieuwe inkomstenbronnen aanboren en bijdragen aan een duurzamere landbouw.

‘Wil je dat ik het land huur, of onderhoud?’

Dat is de vraag die Appelman geregeld stelt aan verpachters. De akkerbouwer uit Noord-Holland vertelde over zijn zoektocht naar rendabel ondernemerschap in de akkerbouw. Hij benadrukte het belang van kennisdeling en samenwerking, en hoe hij door cursussen en gesprekken met andere ondernemers zijn grond en bedrijfsvoering verbeterde. ‘Regeneratieve landbouw is een lange-termijn investering die zowel financiële als ecologische voordelen biedt’, aldus Appelman.

Delen van gouden tips

Tijdens de workshops werd dieper ingegaan op de praktische aspecten van regeneratieve landbouw. De deelnemers bespraken de uitdagingen en mogelijkheden van regeneratieve technieken. Van bokashi tot groenbemester, naar niet-kerende grondbewerking en het belang van een goede waterhuishouding. Vele tips zijn aan bod gekomen met als gouden tips:

• Diversiteit is essentieel, zowel in het gebruik van groenbemesters als in het ontwikkelen van een verdienmodel en het betrekken en spreken van verschillende mensen.
• Het is belangrijk om van elkaar te leren; het bijwonen van dit soort bijeenkomsten speelt daarbij een cruciale rol.
• Een goede waterhuishouding vormt de basis voor alle projecten en bedrijven. Als dit niet op orde is, kom je niet ver.
• Neem de tijd en werk stap voor stap.

Lees hier meer over het project '100 hectare regeneratief'.

Bij Fascinating werken we aan de landbouw van de toekomst: een circulair systeem met gesloten kringlopen, een gezonde bodem, biodiversiteit én een goed verdienmodel voor boeren. Een van de middelen die deze toekomst realiseert, is de omschakeling naar regeneratieve landbouw. In dit artikel leggen we uit waarom.

In samenwerking met onze partner Agrifirm ontwikkelden we onderstaande infographic. Hierin wordt de visie weerspiegelt die Fascinating voor ogen heeft voor de landbouw van de toekomst in Groningen. Maar ook voor de rest van Nederland en Europa.   

Regeneratieve landbouw laat de natuur haar werk doen 

Regeneratieve landbouw is een verzamelnaam voor op elkaar afgestemde landbouwpraktijken die een positieve bijdrage leveren aan de gezondheid van mens en dier, productkwaliteit, milieu, klimaat, biodiversiteit en sociale omstandigheden. Het fundament van deze benadering is het bevorderen van een gezonde, levende bodem. Hierbij zijn biodiversiteit, circulariteit (kringlopen) en een robuust verdienmodel belangrijk.  

Hoe bereiken we dat? Door het minimaliseren van input (gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest) en het vergroten van fysische, chemische en biologische kwaliteit van de bodem, wordt het telen van weerbare gewassen met een hogere voedingswaarde mogelijk. Met het project ‘100 hectare regeneratief’ proberen we dit transitie pad te versnellen. Dit doen we door samen met 40 boeren op zoek te gaan naar regio-, grondsoort-, bedrijfs-, en product specifieke toepassingen van regeneratieve landbouw. In dit project staat een rendabel bedrijfsmodel voorop.

Gezonde bodem, gezond bedrijf

Waaruit bestaan de regeneratieve landbouwpraktijken? 

Binnen regeneratieve landbouw kun je diverse praktijken inzetten: 

Minder gewasbescherming

Een gezond bodemleven zorgt voor een gezonder en weerbaarder gewas. Hierdoor is er minder inzet van gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest nodig.  

Gewas rotatie

Door met regelmaat of tegelijkertijd verschillende gewassen op dezelfde grond te verbouwen, bevorder je de bodemgezondheid. Met deze methode krijgt de bodem rust, meer structuur en betere organische stofopbouw. Regeneratieve landbouw verhoogt de afwisseling tussen de gewassen, met als doel bijvoorbeeld 5 verschillende gewassen in 5 jaar tijd op hetzelfde perceel te verbouwen.

Groenbemesting

Als je vers, organisch materiaal jarrond losjes en ondiep in de bodem verwerkt, zorg je voor een gezonde bodem met levende wortels en stimuleer je de bodembiodiversiteit. Deze grote hoeveelheid groen zorgt ervoor dat bodemmicroben enzymen gebruiken om de organische voedingsstoffen uit de groenbemesters om te zetten in humus. Zo herstelt het bodemleven en verloopt het humusvormend proces optimaal.

Niet-kerende grondbewerking

In de bodem zitten grote netwerken aan schimmeldraden waar belangrijke nutriënten voor planten door vervoerd worden. Door het land diep te bewerken (bijvoorbeeld door te ploegen) verbreek je deze ‘samenleving’ en krijgen slechte bacteriën mogelijk meer kans. Bij regeneratieve landbouw wordt er daarom zo min mogelijk geploegd om het bodemleven in stand te houden. 

Gemengde teelt

Het telen van verschillende gewassen op 1 stuk grond, door bijvoorbeeld strokenteelt of gemengde teelt, draagt positief bij aan het bodemleven. Bij regeneratieve landbouw wordt er tijdens het seizoen al gekeken naar geschikte groenbemesters of gewassen die goed naast elkaar kunnen groeien. Op deze manier versterken planten elkaar en blijft de glucose-motor draaien. Door te werken met de juiste keuze van groenbemesters tussen je hoofdgewas, onderdruk je de groei van onkruid en leg je stikstof vast in de bodem. Stikstof is een belangrijke voedingsbron voor het bodemleven en de plant. Een goed voorbeeld van een kruid dat stikstof opvangt en vastlegt in de bodem is klaver.

Beweiding

Afhankelijk van wat je in het volgende seizoen wilt telen, kun je de groenbemesters die nog staan, laten begrazen door koeien of schapen. De natuurlijke mest die op het land terecht komt levert weer voeding op voor de bodem. Met kruidenrijk grasland is het land weerbaarder tegen droogte en krijgen koeien een gevarieerder aanbod aan voedingsstoffen. 

Sinds het stimuleren van duurzame energie, zijn er in Nederland steeds meer groencertificaten beschikbaar. Een groencertificaat, ook wel Garantie van Oorsprong (GvO) genoemd, is een verkoopbaar administratief bewijs dat je als ondernemer groene energie opwekt. Een interessant verdienmodel. Maar hoe werkt het systeem precies en hoe ga je hier als ondernemer het beste mee om? 

Bij Fascinating verrichten we met onze innovatieprogramma's pionierswerk met het onderzoeken en inrichten van een circulair voedsel- en landbouwsysteem. Energie is een belangrijk thema waar we in diverse projecten aan werken. Zo kijken we bijvoorbeeld samen met boeren naar de mogelijkheden om energie op te wekken op de boerderij via mestvergistingsinstallaties of wind- en zonnepanelen. Een goed verdienmodel is daarbij een belangrijk uitgangspunt. 

Het systeem van groencertificaten

Nederland telt 52.100 bedrijven met agrarische activiteiten (CBS, 2021) die samen zo’n 6 TWh aan duurzame energie opwekken. Bij de productie van hernieuwbare elektriciteit wordt voor elk megawattuur (MWh) een groencertificaat (GvO) aangemaakt. GvO’s dienen om te bewijzen dat de geleverde energie daadwerkelijk duurzaam is opgewekt. Een GvO is dus het administratieve bewijs. Het geeft informatie over waar, wanneer en uit welke bron de energie is opgewekt. In Nederland verstrekt de instantie VertiCer deze bewijzen. “Zo’n groencertificaat kun je aanvragen als je minimaal 1.000 kWh aan energie opwekt via zonnepanelen, windmolens of groen gas uit mestvergisters”, vertelt Bram Qualm, programmadirecteur bij Fascinating. “Als je als ondernemer zelf energie opwekt, kan je er ook voor kiezen het certificaat via handelaren te verkopen aan partijen die zelf geen groene energie opwekken. Dit kan een interessant verdienmodel zijn. Maar als je het certificaat verkoopt, wek je op papier geen groene stroom meer op”, vervolgt Bram.  

Een slim verdienmodel? 

Uit een enquête van Nieuwe Oogst in opdracht van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE), is gebleken dat 57% van de 1300 geïnterviewde boeren en bedrijven uit de agrarische sector, overweegt om te investeren in duurzame energie. Daarbij speelt kostenbesparing (68%) en minder afhankelijkheid van fluctuerende energieprijzen (47%) een grote rol. Daarnaast ziet 40% van de boeren het opwekken van duurzame energie als een aanvullend verdienmodel. 

Hoe ga je dan als ondernemer slim met dit groencertificaat om? Daarin heb je meerdere keuzes. “Als ondernemer, bijvoorbeeld als akkerbouwer of melkveehouder, is het verstandig om eerst zelf maximaal gebruik te maken van de duurzaam opgewekte energie om eigen processen te vergroenen. Alle energie die je overhoudt, kun je rendabel maken. Bijvoorbeeld door het te verkopen aan organisaties binnen de eigen keten, of voor een maximale financiële opbrengst buiten de keten”, zegt Gerrit Schilstra, programma manager bij Agrifirm. “Het is handig om de GvO’s binnen de eigen keten te houden, zodat je als ondernemer de keten helpt vergroenen. Daarentegen speelt natuurlijk ook de vraag mee wie er het meest voor betaalt.”  

Kopen of verkopen? 

Als ondernemer ben je niet verplicht om certificaten te kopen of te verkopen. Het is van belang om goed na te gaan wat je met de certificaten doet. Gebruik je het voor het vergroenen van je eigen bedrijfsvoering? Of kies je er voor jouw opgewekte groene energie terug te leveren aan het net en te verkopen voor de beste prijs? Uiteindelijk is het voor iedereen een persoonlijke beslissing. “Bij LTO proberen wij leden erop te wijzen wat GvO’s zijn en wat je er mee kan. Door certificaten te kopen, ondersteun je duurzame opwekkers bij het investeren in de productie van groene stroom en groen gas. Door te verkopen, help je andere partijen te vergroenen die dat zelf niet kunnen”, vertelt Wouter Veefkind, programma manager bij LTO Noord. “LTO biedt daarnaast een handelsplatform ‘Energie van Boeren’ aan om de groencertificaten namens agrarische ondernemers te verhandelen voor de beste prijs. Zo zorgen we ervoor dat duurzame energie beschikbaar wordt voor iedereen.”  

De energiemarkt is een ingewikkelde markt. Door diverse administratieve regelingen, verdelingen en belastingen is de markt ondoorzichtig geworden. Als expert ben je volledig op de hoogte van het systeem, maar als nieuwe toetreder kan het complex zijn. Zorg er daarom voor dat je goed geïnformeerd bent en maak een keuze op basis van wat het beste uitpakt voor je eigen bedrijfsvoering.

Ben je benieuwd naar jouw energiegebruik en wil je meer inzicht krijgen over de opwek- en gebruiksmogelijkheden van energie? Meld je aan voor het project Energiescans.  

Tijdens de innovatiedagen van de Wageningen Universiteit & Rearch en Innovatie Veenkoloniën, organiseert Fascinating op 3 juli een symposium met als thema 'Is de boer de dokter van de toekomst?'. Samen met experts gaan we in gesprek over hoe een gezond microbioom in de bodem bijdraagt aan het herstel van biodiversiteit én ons eigen immuunsysteem.

Datum: woensdag 3 juli 2024
Tijd: 14:30 - 16:30 uur (inloop vanaf 14:00 uur)
Locatie: Noorderdiep 211, 7876 CL Valthermond. Op de proefboerderij in de 'Grote Zaal'.

Programma

14:00 - 14:30 uur Inloop met koffie/thee
14:30 - 14:45 uur Opening door Henk Emmens, gedeputeerde Provincie Groningen
14:45 - 15:00 uur Welkom namens Fascinating door Jan Sikkema
15:00 - 15:30 uur Theo Mulder over de verbinding tussen ons eten en de maatschappij
15:45 - 16:15 uur Marco van Es over de microbiële bodem in relatie tot de gezondheid van de mens
16:30 uur Verwacht einde

Over de sprekers

Theo Mulder
Theo is directeur van Mulder Agro en oprichter van Symphony of Soils en CO2L Farming waaruit nu 4 kruiwagenmars initiatieven zijn georganiseerd van Schiermonnikoog tot Brussel. Met deze drie organisaties streeft hij naar een beter bodem leven. Hij is er van overtuigd dat een gezonder gewas, en daarmee ook een gezonder leven, begint bij een gezonde bodem.

Deze middag neemt hij je mee in zijn lezing 'Is de boer de dokter van de toekomst?' Hippocrates sprak het uit: “laat voeding je medicijn zijn”. De boer is samen met zijn/haar grond de eerste in de keten van onze voedselvoorziening. Hoe herstellen we de verbinding met ons eten en de maatschappij?

Marco van Es
Marco van Es is keynote spreker, microbes consultant en oprichter van stichting Bac2Nature. Centraal staat hierin zijn overtuiging dat veerkrachtige gezondheid van mensen wordt versterkt wanneer zij meer in contact komen met natuurlijke micro-organismen.

Met een TED-achtige presentatie neemt hij de luisteraar mee in zijn verhaal over hoe microbiële biodiversiteit van de bodem bijdraagt aan de gezondheid van de mens.

Kom je ook?

Graag nodigen we je uit om tijdens de Innovatiedagen deel te nemen aan dit symposium op 3 juli. Het beloofd een inspirerende middag te worden! Meld je gratis aan via onderstaand formulier (VOL=VOL).

De Innovatiedagen
Tijdens de innovatiedagen op 3 en 4 juli staan de uitdagingen voor de landbouw van de toekomst centraal. Er is een programma samengesteld waarin de uitdagingen op het gebied van het bouwplan en de teelt samenkomen. Het thema dit jaar is 'Boer zoekt toekomst'. Meer weten? Bekijk hier het programma van Innovatie Veenkoloniën.

Nieuw onderzoek van Van Hall Larenstein en NIZO Food Research wijst uit dat de carbon footprint van de voedselverwerking met 80% omlaag kan en dat 99% circulaire verwaarding van reststromen in 2030 haalbaar is. De onderzoekers constateren dat halfvolle melk momenteel de grootste potentie heeft op het gebied van voedingswaarde, milieubelasting en marktprijs. Maar om (bijna) volledige circulariteit te behalen, moeten beide paden worden bewandeld: dierlijk en plantaardig.

Halfvolle melk duurzamer dan plantaardig alternatief

De wetenschappers van Van Hall Larenstein en NIZO Food Research - Peter de Jong, Franciska Woudstra- van Lune en Anne van Wijk - stellen in recentelijk gepubliceerd onderzoek Addressing Challenges in Sustainable Nutrient Production: A call for Innovation vast dat “halfvolle melk in het licht van voedingswaarde, milieukosten en marktprijs de beste keuze is. Plantaardige alternatieven blijken (vooralsnog) voor klimaat, gezondheid van de consument en betaalbaarheid een minder goede keuze te zijn.”

Plantaardige alternatieven schieten (nog) tekort

In een tijd waarin de agrarische en voedselproductiesector verantwoordelijk is voor ongeveer 30% van de wereldwijde broeikasgasemissies, biedt deze bevinding een verfrissende kijk op duurzaamheid. De wetenschappers achter het baanbrekende onderzoek leggen uit dat plantaardige alternatieven momenteel tekortschieten in vergelijking met traditionele zuivelproducten, zowel op het gebied van klimaatimpact als voedingswaarde.

Zo kost de fabrieksmatige verwerking van de nutriënten (zoals eiwitten) uit plantaardige bron maar liefst drie keer meer energie dan het verwerken van nutriënten uit koemelk. 

Combinatie van plantaardig en dierlijk beste voor duurzaamheid

Echter, zij stellen ook dat een combinatie van plantaardig en dierlijk de beste optie is voor het realiseren van een duurzamer en klimaatvriendelijker voedselsysteem. Hiervoor zijn innovaties nodig. Plantaardige eiwitten moeten worden verbeterd in voedingswaarde en productiekosten moeten omlaag. Aan de andere kant moeten producenten van dierlijke eiwitten, zoals zuivel, streven naar een vermindering van hun CO2-voetafdruk. Hybride producten, die zowel dierlijke als plantaardige eiwitten combineren, worden ook beschouwd als een veelbelovende optie, maar vereisen verbeteringen in de gehele productieketen.

Door samenwerking kan carbon footprint van voedselverwerking met 80% omlaag 

Als het alle spelers in de keten lukt om op een effectieve, transparante en circulaire samen te werken mét ondersteuning van kennisinstellingen kan de carbon footprint van de voedselverwerking maar liefst met 80% omlaag en de waardecreatie van plantaardige nutriënten met 20-50% omhoog door betere processing en valorisatie van het restmateriaal. Peter de Jong: "Laten we afscheid nemen van polarisatie tussen dierlijk en plantaardig, en ons richten op samenwerking om een veerkrachtiger voedselsysteem te creëren."

Fascinating, landbouw van de toekomst

Deze gedachte is in lijn met het gedachtegoed van de 4 pijlers van het programma 'Fascinating' van het Institute for Sustainable Process Technology (ISPT) in Amersfoort, waarin ook Van Hall Larenstein en NIZO Food Research partners zijn. Fascinating richt zich op duurzame landbouw, gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Peter de Jong, naast onderzoeker ook programmadirecteur bij Fascinating: "In Fascinating worden al oplossingen, zoals voeradditieven, kruidenrijk weiland en mono-mestvergisting, ontwikkeld en uitgerold met als doel om zowel zuivel als plantaardige eiwitten gezonder, duurzamer en smakelijker te maken."

De weg naar een duurzamer voedsellandschap vereist een gezamenlijke inspanning en een focus op zowel traditionele als innovatieve oplossingen.

Regeneratieve landbouw, waar begin je en wat zijn de voordelen voor jouw bedrijf? Bodemkringlooponderzoeker Peter Vanhoof nam de deelnemers van de informatieavond in Blijham op 14 december 2023 mee in de basisbeginselen van regeneratieve landbouw. Wouter Zunneberg (Stichting Regeneratieve Landbouw Veenkoloniën), adviseur binnen het project ‘100 hectare regeneratief’ blikt terug op de bijeenkomst.

Waarom een presentatie van Vanhoof?

Zunneberg: ‘Toen ik Peter Vanhoof's verhaal hoorde was ik zo onder de indruk dat ik vond dat meer mensen het moesten horen'. Zijn verhaal sluit naadloos aan op regeneratieve landbouw. Op een zo simpel mogelijke manier legt hij uit waar je kunt beginnen binnen de kringloop.’

Welke boodschap is je bijgebleven?

Zunneberg: ‘De integrale kijk op de agrarische bedrijfsvoering is voor veel boeren verhelderend. Dus niet naar 1 factor kijken maar naar wat het gevolg is voor bodem, plant, dier en mens. Vanhoof moedigt aan om goed te kijken naar wat goed gaat en waar je verbeteringen kunt aanbrengen in de bedrijfskringloop. Zo kunnen melkveehouders vaak verbetering leveren op het voerspoor en akkerbouwers mogen kritischer zijn op wat voor mest ze gebruiken.’

Welke praktische handvatten gaf Vanhoof?

Zunneberg: ‘De kwaliteit van het voer voor een koe beïnvloedt de mestkwaliteit. En mestkwaliteit heeft weer invloed op de voerkwaliteit. Kortom een kringloop die bijgestuurd moet worden om balans te krijgen. Hiervoor heb je een aantal knoppen waar je aan kan draaien om het bodembeheer en de mestkwaliteit weer op orde te krijgen. Kijk bijvoorbeeld goed naar de stikstofbodemvoorraad en de vitaliteit van je bodemleven voordat je bemest en gebruik organische mest. Dit verhoogt de microbiële diversiteit, verbetert de mineralisatie en kringloop van voedingsstoffen, en verhoogt de bodemvruchtbaarheid en -structuur. Zoals Vanhoof het zo mooi zei: ‘Mest moet als het menu zijn in een sterrenrestaurant, maar dan voor het bodemleven.’

‘Je kan ook kijken naar de bodem. Een scheve calcium-/magnesiumbalans in de bodem leidt sneller tot bodemverdichting. Een goede balans geeft bijvoorbeeld als voordeel dat je langer kan beweiden, omdat het perceel simpelweg beter vocht kan bergen en afvoeren.’

Vanhoof's verhaal zelf luisteren? Bekijk de beknopte versie in deze video.

Wat biedt het project ‘100 hectare regeneratief' aan boeren?

Zunneberg: 'Het zesjarige project ‘100 hectare regeneratief’ biedt akkerbouwers en melkveehouders uit de provincie Groningen de mogelijkheid om regeneratieve landbouw uit te proberen. Samen met een begeleider verken je aan welke knoppen jij kunt draaien om 2 tot 3 hectare om te zetten naar regeneratieve landbouw. Naast dat je experimenteert met deze manier van werken, draag je met jouw deelname ook bij aan de afzetverkenning van regeneratief geteelde producten op de markt.’

De wereldbevolking groeit, en daarmee groeit ook het aantal monden dat we samen moeten voeden. Dat betekent dat bijvoorbeeld meer zetmeel, suikers, voedingsvezels en eiwitten nodig zullen zijn. Naast de bevolking groeit ook het belang van een gebalanceerd voedingspatroon. Een voedingspatroon dat goed is voor mens én planeet.

Eiwittransitie

Op dit moment komt ongeveer 60% van de eiwitinname in Nederland uit dierlijke bronnen, tegenover 40% uit plantaardige bronnen. Een verschuiving van deze balans naar 40% dierlijke en 60% plantaardig is goed voor de gezondheid en is daarnaast ook duurzamer. Samen met diverse andere organisaties sturen we daarom aan op een verschuiving in deze eiwitbalans: de zogenaamde eiwittransitie.

In de praktijk

Met onze kennis over innovatie van plantaardige voeding willen we de eiwittransitie versnellen. Bij Fascinating onderzoeken we onder andere welke nieuwe eiwitgewassen het meest kansrijk en rendabel zijn om onderdeel te worden van ons voedingspatroon. Denk daarbij aan toepassingen zoals eiwit uit veldbonen of bietenblad in vegan aardbeienijs en vleesvervangers.

Reeds is de eindrapportage van het project kansrijke eiwitgewassen 2022 gepubliceerd. Dit onderzoek is het vervolg op een eerste selectie eiwitgewassen uit het teeltseizoen van 2021. De voedingswaarde, het eiwitgehalte in de plant en het verdienmodel van de boer zijn verder onderzocht. De eindrapportage is te downloaden op de projectpagina.

Het originele artikel werd eerder gepubliceerd op cosun.nl

Regeneratieve landbouw werk je aan het vergroten van de gezondheid en productiviteit van bodem en gewas. Gezonde bodem, gezonde plant en economische kansen voor de boer. Het project ‘100 hectare regeneratief’ biedt boeren de kans om te experimenteren met een toekomstgerichte manier van telen.

Update: Op dit moment hebben we genoeg aanmeldingen. Nieuwe aanmeldingen komen op de reservelijst te staan.

Via regeneratieve landbouw werk je aan het vergroten van de gezondheid en productiviteit van bodem en gewas. Als de bodem gezond is heb je minder middelen van buiten de bedrijfskringloop nodig en zijn gewassen beter bestand tegen extreme weersinvloeden. Kortom: gezonde bodem, gezonde plant en potentiële kansen voor jou als boer. 

Denk bij regeneratieve landbouw aan:

• Zoeken naar oorzaken in plaats van bestrijden van symptomen. Door bijvoorbeeld eerst de plantsappen te analyseren is het mogelijk de plant te versterken met de juiste (organische) bladmeststoffen;
• Optimaliseren van bodemleven en het wortelstelsel: door voorkomen en/of oplossen van verdichte lagen, toedienen van organische bodemvoeding op het juiste moment en in de juiste hoeveelheid, niet of ondiep bewerken van de grond en inzetten van groenbemesters om bodemleven de winter door te helpen.

Geïnteresseerd in regeneratieve landbouw?

Het 6-jarige project ‘100 hectare regeneratief’ biedt akkerbouwers en melkveehouders uit de provincie Groningen en omgeving de mogelijkheid om laagdrempelig op 2,5 hectare per bedrijf regeneratieve landbouw uit te proberen. 

Wat vragen we van jou? 

• Je maakt 2,5 ha vrij voor de omschakeling naar regeneratief en je hebt een gangbaar bewerkt perceel dat als referentie kan dienen; 
• Je deelt informatie over je bedrijfsvoering en het betreffende perceel; 
• Je werkt mee aan de uitwisseling van ervaring en kennis om samen een plan van aanpak te ontwikkelen. 

Wat bieden wij je concreet? 

• Sparren met een begeleider over het hanteren van regeneratieve landbouwpraktijken;
• Toegang tot kennis en ervaring van deskundigen en collega-boeren;
• Praktische ervaring met het omschakelen naar een robuust verdienmodel voor regeneratieve landbouw.

Interesse?

Lees meer informatie op de projectpagina.

Landbouw in transitie

De landbouw is in transitie. We staan voor de uitdaging om een groeiende wereldbevolking te voeden met gezonde, hoogwaardige landbouwproducten zonder residuen van ongewenste stoffen. Het uitgangspunt is dat landbouwproductie de ecosysteemfunctie van de bodem en de biodiversiteit versterkt; zowel in de bodem als boven de grond. Door zo efficiënt mogelijk om te gaan met inputs (water, energie en grond- en hulpstoffen) kunnen emissies en residuen worden geminimaliseerd.

Boeren en hun coöperaties zetten verschillende strategieën in om aan deze transitie bij te dragen. Een voorbeeld van een strategie is toepassing van precisielandbouw. Een andere veelbelovende route is de transitie naar regeneratieve landbouwmethoden, waarbij de focus ligt op het versterken van de ‘samenwerking’ tussen bodem en plant.

Wat is regeneratieve landbouw?
Regeneratieve landbouw is een verzamelnaam van landbouwpraktijken die een positieve bijdrage leveren aan natuur, milieu, klimaat, voedselzekerheid en sociale omstandigheden. Voorop staat dat het de fysische, chemische en biologische bodemkwaliteit verbetert en biodiversiteit en natuur versterkt. Door bijvoorbeeld organische mest te gebruiken in plaats van kunstmest en zo min mogelijk chemische gewasbescherming, creëer je een beter functionerende bodem en een veerkrachtiger ecosysteem. Op deze manier stimuleer je de biodiversiteit, kunnen planten meer weerstand bieden tegen ziekten en plagen en kunnen ze mogelijk meer voedingsstoffen opnemen die de voedingswaarde verhogen.

Regeneratieve landbouw leidt dus tot een voedselsysteem waarbij biodiversiteit en circulariteit mogelijkheden bieden voor een ander bedrijfsmodel voor boeren dat met name door het verminderen van inputs en het verwaarden van kwaliteitsproducten rendabel kan zijn. Denk bij regeneratieve landbouw aan:
- bodembiodiversiteit door te werken met groenbemesters of jaarrond de bodem bedekt te houden;
- organische koolstof door gewasresten te laten liggen;
- vijanden van ziektes en plagen aantrekken door inzet van bloemen, struiken en bomen.

Waar werken we aan?

Het project ‘100 hectare regeneratief’ wil dit transitiepad versnellen door samen met 40 boeren op zoek te gaan naar regio-, grondsoort-, bedrijfs- en productspecifieke toepassingen van regeneratieve landbouw. Daarbij wordt rekening gehouden met onderlinge afhankelijkheden door effecten en consequenties van verschillende maatregelen tegen elkaar af te wegen. In dit project staat een rendabel bedrijfsmodel voorop door bodemvitaliteit, kringlopen en biodiversiteit te laten renderen op het boerenerf. Hoe kun je slimmer omgaan met inputs, en wat zijn kansen voor een betere prijs voor een regeneratief product met een hogere voedingswaarde.

Wat gaan we doen?

We begeleiden een 40-tal boeren in Groningen naar minimaal 100 hectare regeneratief beheerde landbouwbodems. Elke deelnemende boer bieden we de mogelijkheid om laagdrempelig 2 tot 3 hectare om te schakelen naar regeneratieve landbouw. Aan de hand van de opgedane kennis in dit project creëren we een blauwdruk voor de opschaling van regeneratieve landbouw in Nederland. Daarnaast onderzoeken we de nutritionele waarde van regeneratief geproduceerde producten. Welke kansen zijn er voor nutritionele waarde en smaak bij regeneratief geteelde producten? En hoe is dit te verwaarden in de markt, zodat het bijdraagt aan een rendabel bedrijfsmodel?

Hoe gaan we dit doen?

De transitie naar een nieuw systeem gaat niet in één keer. Het kost tijd om de omschakeling waar te maken. Hiervoor is het bundelen van krachten en het delen van kennis nodig om elkaar vooruit te helpen. In het eerste jaar (fase 1) ligt de focus op het werven van deelnemers en maken we een start met de begeleiding richting regeneratieve landbouw. In de opvolgende jaren (fase 2) vervolgt de begeleiding en uitvoering van regeneratieve maatregelen.

Meer informatie

Projectleider: Josien van Harten (Agrifirm)

Partners: Agrifirm, Cosun, FrieslandCampina, Rabobank, LTO Noord, Invest-NL, Stichting Regeneratieve Landbouw Veenkoloniën, De Graanrepubliek

Opgave: Duurzame productie van nutritionele gewassen

Doel: Creëren van een blauwdruk om de transitie naar regeneratieve landbouw te versnellen

Wanneer: September 2023 t/m 2029

Wil je meer weten over het project ‘100 hectare regeneratieve landbouw'? Neem dan contact op met Agata van Oosten (Program Manager) via agata.vanoosten@ispt.eu, of met Nadine Kool (Program Officer) via nadine.kool@ispt.eu.

Dit project wordt mede gerealiseerd door het Nationaal Programma Groningen.

Van de innovatietafels op Campus Groningen naar de landelijke borrelplanken: op dinsdag 13 juni werd een nieuwe, plantaardige eiwitrijke snack gelanceerd tijdens het landelijke congres van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Ruim 2.500 burgemeesters en wethouders uit heel Nederland hadden de primeur als eerste te genieten van deze nieuwe eiwitbal tijdens een borrel in de Energy Barn op de Zernike Campus en op de Nieuwe Markt in Groningen. De ‘eiwitbal’, een gezonder alternatief voor de gewone bitterbal, werd ontwikkeld in een regionaal samenwerkingsproject dat als doel heeft om nieuwe, gezondere producten te ontwikkelen uit duurzaam geteelde gewassen. Kirsten de Wrede, wethouder eiwittransitie van de gemeente Groningen, benadrukt het belang van deze ontwikkeling: “We moeten met zijn allen toe naar een gezondere en duurzamere manier van het telen van voedsel. Verschuiving van de consumptie van dierlijke eiwitten naar plantaardige en nieuwe eiwitbronnen, oftewel de eiwittransitie, is hierbij een belangrijk aspect. Ik ben er trots op dat we hier in de gemeente Groningen, als deelnemer aan het samenwerkingsproject, de eiwitbal kunnen lanceren tijdens dit nationale congres. De deelnemers worden hopelijk ambassadeurs van de eiwitbal, zodat binnenkort heel Nederland geniet van deze nieuwe, duurzame snack uit Groningen.”

Kennis, kunde en grondstoffen

Samenwerkingspartners in dit project rond de eiwitbal zijn Fascinating, Avebe, Bidfood, Campus Groningen, Gebiedscoöperatie Zuid- en Oost-Groningen, Hanzehogeschool Groningen, ME-AT the Alternative, MFH Pulses, Patrick Beijk (Mr. Mofongo & de Toekomst Scheemda), Wad’n Keuken, de gemeente Groningen en de gemeente Oldambt. Erich Wünker, wethouder economische zaken van de gemeente Oldambt, voorziet een grote rol voor dit type future foods: “Dit is echt een voorbeeld van het eten van de toekomst. Meer plantaardig, duurzamer en gezonder. In Groningen zijn alle ingrediënten aanwezig om nieuwe producten als de eiwitbal te ontwikkelen: kennis, kunde en grondstoffen zoals duurzaam geteeld graan uit de gemeente Oldambt, de Graanrepubliek van Nederland.”

Unieke eigenschappen

Het eiwitgehalte van de snack is de unieke eigenschap en bestaat onder andere uit aardappeleiwit en veldbooneiwitten uit de regio. De komende maanden werken de projectpartners aan de doorontwikkeling en marktintroductie van de nieuwe eiwitbal. Belangstellenden kunnen alvast meer lezen over deze nieuwe, duurzame snack via  https://campus.groningen.nl/future-food. De eiwitbal of eiwitterbal, is momenteel nog een werknaam. Heeft u een goed idee voor een naam voor deze duurzame snack, stuur dan een bericht naar info@campusgroningen.nl

Het Nederlandse landbouwsysteem moet grondig op de schop. Van de bodem tot de producten die op het bord van de eindconsument belanden. Een enorme transitie, bomvol uitdagingen. Tjeerd Jongsma vertelt in een interview met Change.inc welke mogelijkheden er binnen Fascinating worden onderzocht en hoe de eerste contouren van een duurzaam landbouwsysteem eruit zien.

De uitdagingen in de landbouwsector zijn enorm. En de meningen over hoe we die aan moeten pakken, zijn verdeeld. Iedereen buitelt over elkaar heen in discussies over stikstofproblematiek en de snelheid van de transitie. Dit moet anders volgens Tjeerd Jongsma, want zo schiet de transitie in de landbouw natuurlijk niet op. “Wat mist, is een partij die de regie pakt en een route voor de toekomst uitstippelt waar we met z’n allen achterstaan. Daar proberen we met Fascinating vorm aan te geven.”

Meer gezondheid per hectare

Fascinating voorziet een toekomstig landbouwsysteem dat zowel duurzaam als circulair is, dat ruimte geeft aan de natuur en bijdraagt aan een rijk en gezond bodemleven. Het landbouwsysteem van de toekomst zorgt daarnaast voor gezonde producten op het bord van de eindconsument én gezonde businessmodellen in de gehele agrofoodketen. Reststromen worden daarnaast zo optimaal mogelijk benut. Jongsma: “Meer gezondheid per hectare, zo vat ik het vaak samen. We schetsen een toekomstbeeld dat niet alleen duurzaam is, maar ook zonder subsidies kan beklijven. Dat is een belangrijk verschil met de noodoplossingen die nu geopperd worden.”

Hoe ziet dat er in de praktijk uit? Het gaat bovenal om systemische oplossingen, zegt Jongsma: “Plukbossen zijn leuk en belangrijk om de burger te inspireren. Maar om de grootschalige landbouw in beweging te krijgen, is het niet voldoende. Daar zijn grootschalige interventies voor nodig.”

Toekomstscenario’s doorrekenen

Om de gevolgen van dergelijke systematische oplossingen en interventies door te berekenen, lanceerde Fascinating het Agri-Food-nature Transition Model. Jongsma: “Agrofoodketens zijn ontzettend complex en leiden tot allerlei verschillende vormen van uitstoot. Het is lastig om daar vat op te krijgen. Dit transitiemodel schept orde in de chaos en stelt ons in staat om de effecten van verduurzamingsoplossingen beter in te schatten.”

Systematische oplossing voor mest

Op dit moment werkt Fascinating al aan de ontwikkeling en uitrol van dergelijke oplossingen. Eén daarvan is de vergisting van dagverse mest. Om stikstofemissies in de stal, in de vorm van ammoniak, tegen te gaan wordt er bij deze oplossing gekeken naar het ophalen van dagverse mest, met als bestemming een mestvergister. “Mestvergisters worden momenteel verguisd, dat komt omdat ze nu uitsluitend worden gebruikt om zoveel mogelijk groen gas uit mest te persen. Maar er wordt ook gewerkt aan een methode om stikstof, kalium en fosfaat uit de mest te winnen. Dat kunnen boeren in de akkerbouw gebruiken voor hun gewassen, waardoor het gebruik van kunstmest overbodig wordt. Dan wordt mestvergisting ineens een stuk interessanter.”

Lees het volledige artikel op Change.inc.

"Van business gedreven samenwerking naar bodem gedreven samenwerking"

Het project 3XR draagt bij aan de ambities om gezonde voeding te produceren in balans met de natuur en het ontwikkelen van een groen en circulair landbouwsysteem. Het project heeft impact gemaakt op drie belangrijke opgaves van Fascinating:

1. Duurzame productie van nutritionele gewassen;
2. Energie-efficiënte en duurzame verwerking;
3. Benutting van reststromen.

Het toekomstige landbouwsysteem draagt bij aan het verbeteren van de biodiversiteit en het verdienmodel van ondernemers. Hierdoor haalt de hele productieketen de optimale economisch waarde uit de landbouw.

Ook gaat het regeneratieve systeem uit van nog vitalere Groningse bodems, waarin circulaire mineralen tot hun recht komen als waardevolle meststof in plaats van soms deel emitteren naar lucht, bodem of water. 3XR heeft voort gebouwd op het project Bodembiologie waarin specifiek naar bodemoptimalisatiekansen en methoden wordt gekeken.

Pilot 3xR

Het project 3xR heeft middels een pilot onderzocht hoe een renderend, regionaal samenwerkingsverband tussen akkerbouw en melkveehouderij kan leiden tot een regeneratief landbouwsysteem op basis van wetenschappelijk bepaalde criteria. Vanuit deze criteria zijn er subdoelen opgesteld voor het project.

Doel: Verbetering van het verdienmodel
Dankzij samenwerkingen tussen de akkerbouw en melkveehouderij sector ambieert 3xR het verdienmodel van de ondernemer met 15% te verbeteren. Bijvoorbeeld door het wegnemen van rotatiebeperkingen middels een gezamenlijk gedragen bouwplan tussen meerdere akkerbouwers en melkveehouders, waarin meer voor elkaar wordt geproduceerd en effectiever gebruik wordt gemaakt van elkaars nevenstromen.

Doel: Klimaat neutrale voedselproductie
Regionaal en regeneratief boeren heeft tot doel om de emissies naar lucht, water en grond te reduceren door het toepassen van maatregelen waarbij de fosfaatuitstoot in evenwicht is met de aanvoer én ammoniakemissies tot het minimum worden beperkt. Daarnaast kan een ruimer bouwplan met stikstofvastlegging in de bodem leiden tot een hogere plantweerbaarheid wat leidt tot reductie van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

Doel: Zelfvoorzienendheid (>90%)
De samenwerking tussen akkerbouw en melkveehouderij heeft tot doel dat de melkveehouder zelfvoorzienend wordt in ruw- en krachtvoer voor melkkoeien middels regionale productie en kan de akkerbouwer zelfvoorzienend worden in meststoffen door het toepassen van producten uit mestverwerking. Daarnaast kan het leiden tot een minimaal zelfvoorzienendheid van energie middels productie, gebruik van hernieuwbare energie op primaire bedrijven en zo mogelijk leveren van energieoverschotten.

Project resultaten

In de uitvoering van dit initiatief werden twee verschillende soorten samenwerkingsverbanden tussen melkveehouderij en akkerbouw geselecteerd. Hiervoor zijn 2 praktijksituaties geselecteerd met ieder 2 volledig verschillende maar veelvoorkomende profielen van melkvee- en akkerbouwbedrijven. In co-creatie met deze boeren werd het concept van samenwerking verder ontwikkeld op een manier die past bij de praktijksituaties.

De uitkomst van dit onderzoek geeft aan dat het haalbaar lijkt om een volledig geïntegreerd teelt- en
bodemplan uit te voeren, terwijl het inkomen op hetzelfde niveau blijft. De berekening van alle
maatregelen toont potentieel verbeteringen op het gebied van klimaat, bodemgezondheid en natuur gerelateerde indicatoren. De twee praktijkvoorbeelden laten een mogelijke vermindering van de
koolstofvoetafdruk (20% - 30%), vermindering van ammoniakemissies (6%-10%) en een vermindering
van het overschot aan stikstof en fosfaat (100%) zien binnen 5 jaar.

Lees hier het eindrapport met alle uitkomsten.

Read here the end report with the outcomes.

Meer informatie

Projectleider: Linda Louwissen

Partners: Agrifirm en FrieslandCampina

Opgave: Duurzame productie van nutritionele gewassen

Wanneer: Juni 2022 t/m december 2025

Wil je meer weten over het project '3xR'? Neem dan contact op met Agata van Oosten (Program Manager) via agata.vanoosten@ispt.eu, of met Nadine Kool (Program Officer) via nadine.kool@ispt.eu.

Dit project wordt mede gerealiseerd door Nationaal Programma Groningen

De NOM is een investerings- en ontwikkelingsmaatschappij die financiering en advies op maat biedt aan innovatieve ondernemers die starten, willen groeien of zich willen vestigen in Noord-Nederland. Wij helpen ondernemers verder met geld, connecties en kennis. Bij de NOM staan ondernemers centraal, wij staan niet vóór, maar náást de ondernemer. Onze diensten zijn onafhankelijk, laagdrempelig en creatief. Zij dragen bij aan de groei van ondernemers en verstevigen daarmee de noordelijke economie op een duurzame manier. Groeien begint hier.

NV NOM & Fascinating

De NOM richt zich op de wereldwijde transities duurzamer, gezonder en slimmer. Heel logisch dus dat wij een project als Fascinating van harte ondersteunen. Als NOM kunnen we, door ons brede nationale en internationale netwerk, een rol spelen in het verbinden van het mkb met Fascinating. Ook zorgen we voor aansluiting op projecten en programma’s binnen en buiten het Noorden.

Tevens hebben we een specifiek programma voor startups en nieuwe projecten binnen bedrijven, het Business Innovation program Food. Iedereen die binnen de Voedselketen versnelling wil aanbrengen aan de voedseltransitie wordt getraind in het valideren van de markt.

Wij zijn betrokken bij deze opgaven

Is er in 2050 genoeg eten voor álle ruim negen miljard mensen op de wereld? Hoe kunnen ondernemers in de voedselketen de voedselproductie op duurzame wijze verdubbelen? De uitdaging voor de wereld voor de komende decennia: twee keer zoveel voedsel produceren, met de helft van de grondstoffen. De enige manier is om veel efficiënter produceren. Aan deze uitdaging wil de Rabobank haar bijdrage leveren, buiten én binnen Nederland. Omdat het gaat om het dagelijkse eten en drinken van ons allemaal is het relevant voor iedereen.  Wij ondersteunen ondernemers met de uitdagingen en kansen van deze tijd en begeleiden hen in de transitie naar een toekomstbestendige food- en agri sector.

Toekomstperspectief voor de agrifoodsector

Martin Eising, coöperatief directeur van Rabobank, is enthousiast over de samenwerking: “We staan voor een enorme opgave; gezond voedsel produceren met respect voor de omgeving, de natuur en de planeet. Dat kunnen we alleen samen en daarom verbindt Rabobank zich graag aan het Fascinating programma. Samen kunnen we de reststromen, dus wat overblijft bij bedrijven of boeren, beter hergebruiken. En onderzoeken welke eiwitrijke gewassen hier goed groeien. Het kan extra inkomen opleveren voor de boer en het is goed voor de natuur, win-win dus. Rabobank staat positief tegenover de ontwikkeling van innovatieve gezonde eiwitrijke voedingsmiddelen die de variëteit van het aanbod vergroten. En wat is dan mooier dan ons in te zetten voor projecten in onze achtertuin?”.

Wij zijn betrokken bij deze opgaven

Cosun is een agrarische coöperatie die in handen is van zo’n 8.400 telers van suikerbieten. Iedere dag werken onze telers, partners en medewerkers aan een transparante en circulaire manier om de volle potentie van planten te ontsluiten en om te zetten in waardevolle, plantaardige oplossingen. Onze visie The Plant Positive Way vindt haar basis in het fundament van bijna 125 jaar Cosun historie in succesvolle verwaarding van akkerbouwgewassen als suikerbieten, cichorei en aardappelen in een divers portfolio van producten met toegevoegde waarde. Deze gewassen bieden ongelimiteerde mogelijkheden. Door het inzetten van dit plantaardige potentieel dragen we bij aan transities rond klimaatverandering, de vervanging van fossiele grondstoffen, de eiwittransitie en de groeiende vraag naar voeding en gezondere voedingsingrediënten. Wij geloven dat planten de oplossing kunnen zijn voor deze uitdagingen. De plant is onze held.

Cosun & Fascinating: innovatieve slagkracht

Wij zijn betrokken bij deze opgaven

Met meer dan 3.000 betrokken medewerkers met de ambitie om iedere dag te excelleren, draagt Royal Agrifirm Group bij aan een verantwoorde voedselketen voor toekomstige generaties. Wij leveren meetbare, relevante en duurzame waarde op het boerenerf, op de akker en aan de voederindustrie. 120 jaar geleden opgericht in Nederland, zijn we nu een toonaangevende, agrarische coöperatie met een internationaal netwerk van dochterbedrijven gevestigd in Europa, Zuid-Amerika, de Verenigde Staten van Amerika, Azië en een wereldwijd distributienetwerk.

120 jaar coöperatieve kennis en ervaring voor boeren en telers

Door talloze jaren van mondiaal wetenschappelijk onderzoek te combineren met lokale, specifieke kennis van de agrarische en veevoedersector, bieden wij onze klanten wereldwijd de beste oplossingen voor de uitdagingen waar zij iedere dag mee te maken hebben. Agrifirm is de nummer één kennis- en oplossingsgerichte partner voor onze klanten op het gebied van veevoeders, teelten en dier-, plant- en bodemgezondheid. We ontwikkelen samen met onze boeren oplossingen voor de toekomst die het nog beter doen voor natuur en milieu én perspectief bieden voor onze boeren en telers.

Agrifirm & Fascinating: Better Together

Een verantwoorde voedselketen voor toekomstige generaties creëren is een continu proces van samenwerken tussen boeren, telers, bedrijven, overheden en kennisinstellingen. Binnen Agrifirm noemen we dat "Better Together". Fascinating biedt het platform om deze samenwerking te organiseren.

Wij zijn betrokken bij deze opgaven

Invest-NL is in 2020 door de Nederlandse overheid opgericht om grote maatschappelijke transities beter financierbaar te maken en om er voor te zorgen dat ondernemingen beter toegang krijgen tot risicokapitaal.

Als impactinvesteerder maken we Nederland duurzamer en innovatiever. Dit doen we door het financieren van projecten en ondernemingen, maar ook door kennisopbouw, partijen te verbinden en samen bussiness cases financierbaar maken.

Uitgangspunt van onze strategie is dat wij de hoogste prioriteit geven aan het financierbaar maken van de transitie naar een carbonneutrale en circulaire economie. Daarnaast investeren we in specifieke thema’s en in innovatie scale-ups. Voor de komende jaren hebben we dit uitgewerkt in zes thematische focusgebieden; Agrifood, Energie, Biobased & Circulair, Deep Tech, Life sciences & Health en Investeringsfondsen. Invest-NL werkt altijd samen met andere financiers en is de Nederlandse partner voor Europese instellingen zoals de Europese Investeringsbank (EIB) en het Europese Investeringsfonds (EIF).

Invest-NL & Fascinating

De samenwerking met Fascinating heeft tot doel de transitie richting een klimaatneutraal en circulair voedselsysteem te versnellen door het opzetten en versterken van samenwerkingen, het opschalen van innovatieve oplossingen en ontwikkelen van rendabele business cases.

Wij zijn betrokken bij deze opgaven

Fascinating zet zich in voor de toekomst van de landbouw. Doel van het programma is onderzoek doen naar de kansen van hoogwaardige eiwitrijke gewassen voor humane voeding. Deze landbouwtransitie moet bijdragen aan circulaire landbouw, gezonde voeding en aan het verdienvermogen van boeren.

Om tot de juiste gewaskeuzes te komen, worden in samenwerking met de WUR en SPNA op vier proefboerderijen voor het tweede seizoen proefteelten ingezaaid. De inzichten die dit oplevert (o.a. kwaliteit van de eiwitten, opbrengst per hectare en eiwitopbrengst per hectare) stellen boeren in staat een gedegen keuze te maken qua eiwitgewassen en -teeltwijzen, waarbij een verbetering van het verdienmodel voorop staat. Om die inzichten te delen, worden de proeven gekoppeld aan het praktijknetwerk.

Doel

Het doel van project “praktijknetwerken eiwitteelten” is samen te werken aan de eiwittransitie door telers en melkveehouders te interesseren, te betrekken en te enthousiasmeren voor de eiwittransitie. Door zelf een eiwitrijkgewas te verbouwen en ervaringen te delen leer je het snelst. Het praktijknetwerk is een mooie mix van veehouders en akkerbouwers, gangbaar en biologisch. Boeren moeten het in de bedrijfsvoering inpassen en er zijn nog de nodige uitdagingen in de teelt zoals opbrengsten en gewasbescherming. Het verwerven en borgen van kennis speelt een belangrijke rol. Dit doen we door:

• Het uitwisselen van kennis en ervaring in 3 studiegroepen van akkerbouwers en veehouders. Doel is met elkaar kennis en ervaring te delen, leren van elkaar, van 4 praktijkboerderijen en van kennisinstellingen. We organiseren bijeenkomsten en excursies en nodigen deskundige sprekers uit;
• Praktijkexperimenten: deze zijn geïnitieerd vanuit de studiegroepen en voorzien in een (kennis-)behoefte die leeft bij de deelnemers. Ook draagt dit bij aan de ervaring met teelt van eiwitgewassen;
• Themabijeenkomsten en praktijkdemonstraties:  Om de gewenste eiwittransitie in gang te zetten, spelen (commerciële) ketenpartijen, kennis- en onderzoeksinstellingen en onderwijs een belangrijke rol.  Deze partijen, telers en geïnteresseerden worden daarom uitgenodigd voor demonstraties en lezingen op proefbedrijven en bij deelnemers van studiegroepen.  

Activiteiten

In de periode van 2022 en 2023 zijn er verschillende thema- en praktijkbijeenkomsten georganiseerd waar de studiegroepen samen zijn gekomen. Diverse onderwerpen stonden op het programma, denk aan verwaarding van eiwitgewassen, erwtenteelt en rantsoen of meststoffen in zomerveldbonen.

Samenwerken aan de eiwittransitie?

Wil je meer weten over het project of heb je interesse in deelname? Neem dan contact op met Agata van Oosten (Program Manager) via agata.vanoosten@ispt.eu, of met Nadine Kool (Program Officer) via nadine.kool@ispt.eu.

Projectleider: Sjoerd van der Meulen (LTO Noord)

Partners: LTO Noord, Agrifirm, Avebe, Cosun, FrieslandCampina, ISPT-AFT

Opgave: Duurzame productie van nutritionele gewassen

looptijd: januari 2022 t/m december 2024

Dit project wordt mede gerealiseerd door het Nationaal Programma Groningen.

Grote kans dat je als ondernemer al veel bezig bent met de vitaliteit van jouw bodem. Bij een gezond  bodemleven spelen de functies van organismen een belangrijke rol. Wat doen bijvoorbeeld bacteriën, schimmels, aaltjes en wormen voor jouw bodem? En hoe kun je de productie van gewassen verbeteren? Dat leer je tijdens het gratis webinar Bodembiologie op woensdag 23 maart om 20.00 uur.

Er is steeds meer bewustwording dat bodembiologie invloed heeft op de productie van gewassen. De hoge prijzen van meststoffen en de veranderende regels rond stikstof zorgen dat het steeds moeilijker wordt om financieel rendabel door te kunnen gaan. Het op het juiste moment beschikbaar maken van de juiste nutriënten is vakmanschap. Bacteriën, schimmels, aaltjes, protozoa, geleedpotigen en wormen dragen allemaal bij of voorkomen dat planten nutriënten kunnen opnemen. Hoe we dit slim meten en hoe we meetresultaten kunnen omzetten in concrete acties is een vakgebied dat volop in ontwikkeling is. Wij nemen  je graag mee in deze ontwikkelingen met als doel gezondere gewassen, minder inputs en een beter verdienmodel voor jou als ondernemer.

Laat je inspireren

Tijdens het webinar Bodembiologie nemen experts jou mee in de kansen van het bodemleven en krijg je nieuwe inzichten. Bovendien krijg je na afloop de kans om mee te doen met een gratis bodemtest door een specialist. Je gaat dan daadwerkelijk aan de slag gaan met jouw bodem.

Programma

20:00 – 20:10 Welkom door voorzitter
Arjan Coppelmans, Ledenraadslid Agrifirm & Ledenraadslid Friesland Campina
20:10 – 20:30 Verdienen aan jouw bodembiologie
Thea van Beers, Senior bodemdeskundige Agrifirm
20:30 – 20:50 Bacteriën meten en daarop acteren
Eline Keuning MSc, adviseur bodemgezondheid, BioClear Earth
20:50 – 21:10 Schimmels in kaart brengen
Vincent Merckx, Dr. Naturalis Biodiversity Center & University of Amsterdam
21:10 – 21:30 Stimuleren van bodemleven voor gewasopbrengst
Dr. Ir. Christiaan Kapper regeneratief landbouwer, Soilbase
21:30 – 21:50 Bekijk zelf de bodem met een microscope
Drs Tanja Dekker, Bodemlevenadviseur, Soil Food Web
21:50 – 22:00 Fascinating Aanbod: Bodemtest op jouw bedrijf
Auke Schripsema, Coördinator Project Bodembiologie, Fascinating

Kijk je mee?

Het wordt een informatieve avond met veel inspiratie en praktische tips. Meld je aan voor dit webinar Bodembiologie.

Na aanmelding ontvang je via de mail de inloggegevens voor deze bijeenkomst. Dit webinar word je aangeboden door Fascinating in samenwerking met Agrifirm, Royal Avebe, Cosun, Friesland Campina en LTO Noord. Fascinating zet zich in voor de toekomst van de landbouw. Het test- en innovatieprogramma richt zich op een circulair landbouwsysteem en doet onderzoek naar de kansen van hoogwaardige eiwitrijke gewassen.

FrieslandCampina is een coöperatie van bijna 17.000 melkveehouders. Het zit in ons DNA om samen te werken voor de lange termijn. Want alleen met samenwerken kunnen we de grote uitdagingen echt aan. Dat geldt ook voor onze bijdrage en deelname aan Fascinating.

Het verhaal van FrieslandCampina en onze relatie met melk begint in 1871. In dat jaar besloten boeren hun krachten te bundelen en plaatselijke zuivelfabrieken te stichten. Zo konden ze hun marktpositie versterken en de afzet van hun melk veiligstellen. Inmiddels is FrieslandCampina een van de grootste zuivelondernemingen in de wereld. Elke dag voorzien we miljoenen consumenten wereldwijd van waardevolle voedingsstoffen uit melk. Niet alleen via melk zelf, ook met allerlei zuivelproducten die we daarvan maken.

In balans met natuur en klimaat

Bij FrieslandCampina draait het om nourishing by nature en drie onderliggende pijlers: Alles wat we doen staat in het teken van betere voeding voor de wereld, goede inkomsten voor onze boeren, nu en in de toekomst. 

Dat betekent dat wij de voedingsstoffen en producten die we bieden produceren in balans met de planeet: met natuur en klimaat. En op zo’n manier dat het toepasbaar en werkbaar is voor alle betrokkenen. Alleen zo kunnen we echte veranderingen, op schaal, realiseren.

FrieslandCampina & Fascinating: Coöperatieve kracht

De omstandigheden in Nederland zijn gunstig voor de productie van voedsel. Met de productie van gezond, veilig, smaakvol voedsel tegen een eerlijke prijs, zorgen boeren en tuinders voor de voedselzekerheid en de gezondheid van mens en dier. De druk op de land- en tuinbouw is voelbaar en dit vraagt om een vernieuwende manier van boeren. De wetgeving en regulering is toegenomen, evenals de vraag naar gezonde gewassen, schoon water, CO2-neutrale productie. Ingegeven door de maatschappelijke relevantie, maar ook door de veranderende omstandigheden waarin boeren en tuinders hun werk doen, zorgt deze druk juist voor innovatie en slimme ingevingen.

LTO Noord is de belangenvereniging van boeren en tuinders met ruim 23.000 leden. Door boeren en tuinders te helpen met ondernemerschap, innovatie en duurzaamheid, nemen we onze leden mee naar de toekomst.  LTO Noord neemt een sterke voortrekkersrol op zich om kansen te creëren en nieuwe, vooruitstrevende mogelijkheden en verdienmodellen te ontwikkelen voor toekomstgerichte boerenbedrijven.

Waarom LTO Noord partner is in het Fascinating programma

Wij zijn betrokken bij de volgende opgaven

In Nederland hebben we ons de afgelopen generaties zeer succesvol geconcentreerd op volume en efficiency. We zijn koploper commodities geworden in de wereld. Met schaarse en kostbare grond en arbeid, klimaat- en biodiversiteitsvraagstukken is dit niet langer houdbaar. Opnieuw zullen we onze akkerbouw moeten uitvinden. Hoge kwaliteit, gezondheid en duurzaamheid moeten de waarde nu opleveren. Onze leden leveren hier elke dag een belangrijke bijdrage aan: ze leveren plantaardige waarde uit hun akker. Voedingswaarde. Economische waarde. Duurzame waarde.

Dit doen we door samen te werken. Dat is iets wat we bij Avebe al ruim 100 jaar doen. Samen met onze leden, medewerkers, klanten en andere partners halen we alles uit de zetmeelaardappel wat erin zit. Ooit begonnen met het zetmeel en later gevolgd door andere waardevolle ingrediënten. Denk aan plantaardig eiwit. Vroeger was dit afval, later diende het als veevoer en inmiddels is het niet meer weg te denken als bron voor gezonde voeding. Daarmee creëren we veel waarde voor onze leden, klanten en de consument. Denk aan het dierlijk eiwit te vervangen door ons plantaardige aardappeleiwit.

Waarom Royal Avebe partner is in het Fascinating programma

We zijn allemaal op zoek naar nieuwe technologie en gezamenlijk gaat dat sneller. Het Fascinating programma is een steun in de rug van boeren, verwerkende industrie en dus voor onze klanten.

We beseffen heel goed dat wij zelf de nieuwe verdienmodellen moeten ontwikkelen om op een duurzame manier te innoveren en de landbouw te kunnen behouden. En hoe mooi is het dat we de toekomst van de landbouw in Groningen kunnen schrijven?

Wij zijn betrokken bij deze opgaven

Proefboerderijen

Teelt wordt bij verschillende proefboerderijen gedaan. De boerderijen staan allemaal op een andere grondsoort, namelijk op veenkoloniale grond (’t Kompas Valthermond), zandgrond (Kooijenburg Marwijksoord), zware klei (Ebelsheerd Nieuw-Beerta) en zavelgrond (Kollumerwaard Munnekezijl). De grondsoort heeft invloed op de groei van het gewas. Oostland: “Vanaf alle locaties zijn we aan het monitoren. Tijdens dit proces nemen we overal monsters om te kijken in welke gewassen het meeste eiwit zit, wat voor eiwit het precies is, hoe goed dat specifieke eiwit winbaar is en wat de mogelijke opbrengst is van die eiwitten.” Ook worden de groenbemesters onderzocht. De projectgroep kijkt bijvoorbeeld of daar eiwit inzit en welke invloed de groenbemester heeft op de bodem en op het vervolggewas.

Kansrijke Eiwitgewassen 2023

Na onderzoek door een student Bedrijfskunde & Agribusiness, stagiair bij LTO Noord, over eiwitrijke gewassen, is er een rapport beschikbaar met waardevolle teeltinformatie en praktijkervaringen van telers. Het rapport bevat ook een handige teelthandleiding van de eiwitgewassen veldbonen, erwten, hennep, luzerne en lupine. Deze informatie kan de Groninger boer helpen om een gedegen keuze te maken in eiwitgewassen en teeltwijzen, waarbij een verbetering van het verdienmodel voorop staat.

De eindrapportage van het onderzoeksjaar 2023 is afgerond. De rapportages van de WUR en SPNA geven een overzicht van de onderzoeken en resultaten van de teeltproeven met veldbonen. Om de kennis over de teelt van veldbonen verder uit te bouwen zijn de proeven, zoals uitgevoerd, van belang. Hierbij is het weer van grote invloed op de uiteindelijke opbrengsten en proefresultaten. Het afgelopen teeltjaar heeft weer bewezen dat de teelt van veldbonen continue aandacht vraag van een teler, vanaf het zaaimoment tot de oogst. Om de telers te ondersteunen en de resultaten van de beproevingen goed te plaatsen is meerjarig onderzoek, zoals door Fascinating wordt uitgevoerd, dan ook hard nodig. 

Download hier het volledige rapport naar eiwitrijke gewassen.

Download hier de eindrapportage van het project Kansrijke eiwitgewassen 2023

Kansrijke Eiwitgewassen 2022

Met het project Kansrijke Eiwitgewassen 2022 onderzoeken we welke gewassen het meest waardevol zijn voor mens, natuur en economie. Het project is een vervolg op een eerste selectie van eiwitgewassen uit teeltseizoen 2021-2022 (zie onder). De selectie onderzoeken we verder op voedingswaarde, het eiwitgehalte in de plant en het verdienvermogen voor de teler.

De eindrapportage van het onderzoeksjaar 2022 is afgerond. De rapportages van SPNA en WUR geven inzicht in de effecten van maatregelen op de eiwitopbrengst per hectare. Een aantal gewassen zijn nu voor het tweede jaar onderzocht. Bij de veldbonen zien we kansen door maatregelen te nemen op het gebied van bestuiving en bladgezondheid. Beide onderwerpen zullen in het opvolgend proefjaar herhaald gaan worden.

Download hier de eindrapportage van het project Kansrijke eiwitgewassen 2022

Kansrijke Eiwitgewassen 2021

In 2021-2022 zijn er op vier locaties ongeveer zestien kansrijke eiwitgewassen onderzocht en zo’n zes verschillende soorten groenbemesters. Groenbemesters zijn planten die gebruikt worden om de kwaliteit van de grond te verbeteren.

Bij de analyses is gelet op welke winbare eiwitten in de gewassen zitten en wat het potentieel ervan is. Zowel op het gebied van gezonde eiwitten voor consumptie als op economisch en duurzaam vlak. Op basis van die gegevens wordt er gekeken hoe deze gewassen passen in een optimaal, nieuw landbouwplan. Hetzelfde geldt voor de groenbemesters. Op het moment dat er met de productie van kansrijke eiwitgewassen naar een nieuw verdienmodel gegaan wordt, ontstaat ook een breder landbouwplan. Een plan dat gunstig is voor mens, natuur en economie. Wanneer de systemen samengaan, door bijvoorbeeld reststromen van de gewassen die in de omgeving worden geteeld naar de veehouderij te laten gaan, is er winst op verschillende vlakken. “Natuurinclusieve landbouw is uiteindelijk het doel, want dan beantwoord je aan de doelen van de biodiversiteit en alles wat daarmee samenhangt”, aldus Oostland.

Download hier de eindrapportage van het project Kansrijke eiwitgewassen 2021

Meer informatie

Projectleider: Dick Middag

Partners: Avebe, Cosun, FrieslandCampina, LTO Noord, Agrifirm

Opgave: Duurzame productie van nutritionele gewassen

Wil je meer weten over het project ‘Kansrijke Eiwitgewassen'? Neem dan contact op met Agata van Oosten (Program Manager) via agata.vanoosten@ispt.eu, of met Nadine Kool (Program Officer) via nadine.kool@ispt.eu.

Dit project wordt mede gerealiseerd door het Nationaal Programma Groningen.