Om de landbouw toekomstbestendig te maken met gezonde producten, staan een gezonde bodem, biodiversiteit en de winning van plantaardige eiwitten centraal. De winning van hoogwaardige plantaardige eiwitten is een basisvoorwaarde om een effectieve eiwittransitie in gang te zetten. De vraagt luidt alleen: “hoe gaan we deze nieuwe gewassen op een efficiënte en duurzame manier verwerken tot een hogere toegevoegde waarde?”. Met dit vraagstuk hebben de coöperaties Agrifirm, Avebe, Cosun en FrieslandCampina samen met kennis- en investeringspartners NIZO, Invest-NL en LTO-Noord, een verkenning uitgevoerd naar de kansen voor een multifunctionele demo-eiwitfabriek in Groningen.
Een circulaire landbouwsector
De eiwittransitie kent twee kanten: de transitie van dierlijke naar plantaardige eiwitten in humane consumptie en de verruiming van het bouwplan van akkerbouwers met zogenaamde rustgewassen. Veel van deze gewassen, als erwt en veldboon hebben ook een goede eiwitopbrengst en kunnen daarmee de beschikbaarheid van plantaardige eiwitten vergroten.
Met een eiwitfabriek moet Nederland meer zelfvoorzienend worden in de voorziening van hoogwaardige gezonde voedingsmiddelen, welke geproduceerd zijn op duurzame wijze, klimaatneutraal en met een gesloten stikstofsysteem.
Het onderzoek
In dit onderzoek zijn verschillende waarnemingen gedaan die zijn verzameld in een business case die de economische levensvatbaarheid van een multifunctionele eiwitfabriek verkent:
- De geschiktheid van gewassen die momenteel worden verbouwd en de potentie van gewassen die verbouwd kunnen worden.
- Het beoordelen van het rendement van de teelt van de eiwitgewassen voor telers en de inpassing in hun bouwplan.
- Het identificeren van mogelijke ingrediënten en halffabricaten die op (semi-)industriële schaal kunnen worden geproduceerd binnen de fabriek.
- Het analyseren van het marktpotentieel voor de geproduceerde eiwitproducten.
Economische levensvatbaarheid
Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat een multifunctionele eiwitfabriek op relatief kleine schaal (tot 1 kton eiwit per jaar) op dit moment niet economisch levensvatbaar is. Een single-purpose fabriek op industriële schaal (>5 kton eiwit per jaar) lijkt meer kansen te hebben. Deze fabriek richt zich op het verwerken van enkele selecte gewassen. Schaalvergroting is dus een belangrijke voorwaarde voor een levensvatbaar business model en om financiering mogelijk te maken. Om in de komende jaren deze single-purpose eiwitfabriek mogelijk te maken, moet een aantal elementen in de gehele keten verder worden ontwikkeld:
Eiwitkwaliteit verbeteren
Het is belangrijk dat het eiwitkwaliteit, zowel functionaliteit als nutritionele waarde van plantaardige gewassen, verbeterd wordt tot een niveau vergelijkbaar met dat van dierlijke eiwitten. Op dit moment hebben de plantaardige eiwitten een afwijkende smaak en hebben veel plantaardige eiwitten een lagere voedingswaarde.
Mildere procestechnologieën
De inzet van mildere procestechnologieën (minder energie- en watergebruik, verhogen van de efficiëntie van de grondstoffen en verhogen van de opbrengst) moet meer mogelijkheden bieden voor de valorisatie van andere producten als vezels en zetmeel uit eiwithoudende gewassen. Dit is nodig om voldoende waarde voor telers te genereren.
Focus op hoogste marktsegment
Het consortium van bedrijven en kennisinstellingen heeft geconcludeerd dat het mogelijk is om eiwitten uit gewassen te produceren die tot het hoogste marktsegment behoren. Dit zal vervolgens ook een positieve bijdrage kunnen leveren aan het verdienmodel van de boer.
Toekomstperspectief
Het consortium stelt vast dat de snelste weg naar een toekomstige fabriek investeringen in een industriële demofabriek voor het verwaarden van eiwitgewassen omvat, waarbij alle relevante ingrediënten hoogwaardig beschikbaar worden gemaakt. Daar komt bij, een investering in een onderzoeksprogramma gericht op het verbeteren van eiwitfunctionaliteit (bijv. schuimgedrag, textuur, smaak). Hierbij ligt de focus niet op het multifunctionele karakter van het verwerken van verschillende gewassen, maar richt het zich juist op het verwerken van enkele gewassen tot diverse ingrediënten. In deze single-purpose fabriek kan een continu proces van ontwikkeling en implementatie van de nieuwste, geavanceerde procestechnologieën plaatsvinden.
Door te investeren in technologie en innovatie kunnen we niet alleen de economische levensvatbaarheid verbeteren, maar ook bijdragen aan een duurzamere landbouw en voedselproductie. Groningen verwerft op deze wijze een toppositie in de agrifoodsector met een wereldwijde uitstraling wat extra economische activiteit zal aantrekken.
Meer informatie
Projectleider: Peter de Jong
Partners: Agrifirm, Avebe, Cosun, FrieslandCampina, Invest-NL, NIZO, LTO-Noord, ISPT-AFT
Opgave: Energie-efficiënte en duurzame verwerking
Looptijd: 1 januari 2023 t/m 31 december 2023
Wil je meer weten over het project ‘Verkenning van de Eiwitfabriek'? Neem dan contact op met Agata van Oosten (Program Manager) via agata.vanoosten@ispt.eu, of met Nadine Kool (Program Officer) via nadine.kool@ispt.eu.
Dit project wordt mede gerealiseerd door Nationaal Programma Groningen
